De stoelendans binnen familierelaties
In mijn praktijk merk ik het telkens weer dat er veel pijn en verdriet voortvloeien uit problemen binnen families. Nee, het is doorgaans niet zo dat familieleden elkaar met opzet die pijn en dat verdriet aandoen. Het is ook niet zozeer een kwestie van botsende karakters of verschillen in temperament. Veeleer heeft het te maken met de achtergronden van de ouders. Als ouders te veel van elkaar verschillen in verwachtingen en overtuigingen dan kan dat de veiligheid en de omgeving waarin een kind opgroeit nogal beïnvloeden. Ook de pijn en het verdriet die ouders zelf opliepen in hun leven spelen een rol. En tot slotte zijn er nog de (vaak) ongeziene en ongeschreven wetten binnen families die meerdere generaties overspannen. In de literatuur wordt dat het ‘familiegeweten’ genoemd: scheiding van de ouders, het vroeg overlijden van een of beide ouders, het overlijden van een broertje of zusje, incest, buitensluiting, ongelukken, moord, mishandeling, ontrouw, geheimen, beloftes of het hebben van een oorlogsverleden, ze kunnen allemaal een rol spelen in de levens van later geborenen, zelfs als die feiten helemaal niet bij hen bekend zijn. Mensen kunnen werkelijk verstrikt raken in de tentakels van het familiesysteem.
Om één en ander uit te zoeken en in beeld te brengen is een klus waar ik soms bij mag helpen: veel zaken moeten worden uitgezocht, doorleefd en helder worden. Het is mooi om de opluchting te zien als het hoe, het wat en het waarom van iemands problemen bekend zijn. Verstrikkingen kunnen dan losgelaten worden, of misschien is het wel andersom en laten de verstrikkingen die persoon los. Hoe dan ook, hiervan bevrijd zijn is heel prettig. Maar het hele proces is dan nog maar op de helft. Want meestal vraagt de situatie dan dat er stappen worden gezet, dat dingen worden uitgelegd, dat er begrip wordt gevraagd. Niet altijd kunnen of willen familieleden daarnaar luisteren en niet altijd komt dat begrip. In het beste geval komt het tot verzoening en zie je prachtige relaties ontstaan die dieper gaan dan ooit tevoren. Maar soms gaat het anders dan gehoopt of verwacht en staat die persoon voor de keuze de dingen te laten zoals ze zijn of om afscheid van een of meerdere familieleden te nemen.
Tekst: JM. Mangelsdorf - Bartelink
